5 cách ứng xử giúp trẻ tự tin và phát triển tốt hơn

Một trong những điều quan trọng nhất mà cha mẹ có thể trao cho con chính là hỗ trợ con hình thành các thói quen tốt, xây dựng sự tự tin và thấu hiểu giá trị của bản thân. 

Để làm được điều này, chúng ta cần hiểu và chấp nhận rằng không ai sinh ra đã hoàn hảo, nên chắc chắn sẽ có lúc con gặp lỗi sai hoặc có hành vi không tốt. Các nghiên cứu tâm lý phát triển cho thấy cách cha mẹ ứng xử và hồi đáp các tình huống con phạm lỗi sẽ quyết định nuôi dưỡng hay cản trở quá trình học hỏi và phát triển các phẩm chất tốt của con trong tương lai.

Dưới đây là những điều các cha mẹ có thể làm để củng cố sự tự tin, thông minh và thấu cảm nơi con, khi con có hành vi không tốt. Bài viết chia sẻ trên CNBC của Lynne Azarchi - Giám đốc điều hành của tổ chức phi lợi nhuận có sứ mệnh ngăn chặn tình trạng bắt nạt học đường Kidsbridge Youth Center. Lynne cũng là tác giả của quyển “The Empathy Advantage: Coaching Kids to be Kind, Respectful and Successful”.

1. Chỉ ra những hành vi cụ thể

Hãy khen ngợi hay nhắc nhở con ở một điều cụ thể thay vì chung chung. Có một sự khác biệt giữa việc khen rằng “con ngoan lắm”, với “con đã rất tốt khi cất đồ chơi vào tủ sau khi chơi xong”. Khi cha mẹ đưa ra những lời khen ngợi cụ thể, con có thể hiểu được những đặc điểm tốt của bản thân một cách rõ ràng, thay vì có một hình dung mơ hồ việc mình là “trẻ ngoan” hay “trẻ hư”.

Tương tự, khi con làm điều không tốt, cha mẹ nên chỉ ra hành vi sai thay vì chỉ trích toàn bộ con người của con. Ví dụ, bạn có thể nói rằng: “Ba/Mẹ không thích việc con đánh em như vậy. Vì đánh em là một hành động sai”, thay vì chỉ nói rằng “con hư quá”.

Việc hiểu rõ những điều bản thân làm tốt và chưa tốt cũng giúp trẻ dần tự điều chỉnh hành vi dễ dàng hơn.

2. Hướng dẫn thay vì chỉ trích

Adam Grant - một giáo sư tâm lý học, đã chia sẻ rằng việc cha mẹ giúp con nhìn nhận lỗi sau để sửa chữa sẽ có tác động lành mạnh hơn việc chỉ trích, làm con xấu hổ khi vừa phạm lỗi.  Adam khẳng định làm con xấu hổ là cách dạy con đưa đến nhiều hệ quả không tốt. 

Ví dụ nếu con làm một hành động sai, cách chỉ trích sẽ khiến con hiểu rằng mình là một người tồi tệ. Ngược lại, nếu cha mẹ đồng hành và chỉ dẫn để con suy ngẫm về một hành vi xấu cụ thể sẽ tạo thêm động lực để con cải thiện hành vi trong tương lai.

Adam cũng chia sẻ một nghiên cứu trong đó, trẻ mầm non được trao một con búp bê cũ với chân trái bị rơi ra trong lúc chơi. Những trẻ sống trong môi trường bị chỉ trích có hành vi né tránh nhà nghiên cứu và không dám nhận lỗi rằng đã làm hỏng búp bê. Ngược lại, những trẻ được nuôi dạy với sự hướng dẫn lành mạnh lại nhận lỗi sai này. “Khi trẻ thấy hối hận, chúng sẽ trải nghiệm cảm giác tiếc nuối và thấu cảm với người bị trẻ làm tổn thương, và có động lực để sửa sai”, Adam viết. 

3. Xây dựng sự thấu hiểu giá trị bản thân

Adam khuyên rằng trước khi trẻ mầm non bước vào độ tuổi đi học, cha mẹ nên tạo điều kiện để con có thể giúp đỡ người khác. Cha mẹ có thể tạo điều kiện để con làm những công việc đơn giản hàng ngày để con cảm nhận được giá trị ý nghĩa của việc giúp đỡ người khác. Bạn cũng có thể củng cố cảm nhận này của con bằng việc đặt ra những câu hỏi như: “Con muốn làm người chia sẻ hay người giúp đỡ không? Con có thể giúp bằng cách chơi với em trong 10 phút để ba/mẹ giải quyết việc nhà không?”.

4. Thảo luận với con về cảm xúc

Tiến sĩ Markus Paulus - Giáo sư chuyên ngành Tâm lý học Phát triển tại Trường ĐH Ludwig Maximilian (Đức) đã khuyên rằng hãy có những cuộc trò chuyện cởi mở và thực hành các thói quen tìm hiểu cảm xúc. Nếu con của bạn hét lên trước mặt người khác, hãy trò chuyện cùng con để con có dịp bộc lộ con đang có cảm xúc gì lúc đó, và vì sao con lại nghĩ rằng việc hét lên có thể giúp giải tỏa cảm xúc.

Mục tiêu của cuộc hội thoại là hướng dẫn con bước vào thế giới sống động của cảm xúc và học cách điều hướng bản thân trong các luồng cảm xúc đó. Trong một nghiên cứu khác, các chuyên gia quan sát cách phụ huynh đọc sách tranh cho trẻ mầm non và khám phá ra rằng những đứa trẻ được thực hành trò chuyện về cảm xúc thông qua sách có thể bày tỏ cảm nhận của bản thân dễ dàng và thường xuyên hơn.

5. Không “dụ dỗ” con bằng quà cáp

Thỉnh thoảng, cha mẹ có thể từ bỏ việc chỉnh sửa hành vi xấu của con và chọn cách "dụ dỗ" con bằng quà bánh để giải quyết nhanh vấn đề. Nhưng nhiều nghiên cứu về tâm lý trẻ em cho thấy đây là lựa chọn sai lầm. Việc dùng quà, bánh để "dụ dỗ" con có thể hiệu quả ngay tức thì, nhưng không thể giúp con hình thành nhận thức đúng đắn về các thói quen, phẩm chất lành mạnh.

Điều cha mẹ nên làm là thúc đẩy động lực muốn làm điều tốt từ bên trong của con. Từ đó, con sẽ có thể hiểu được lý do của việc điều chỉnh hành vi và sẵn sàng thực hành các thói quen tốt.