Nhiều phát hiện quan trọng tại công trình bằng đá độc nhất vô nhị

Kết quả cuộc khai quật năm 2020 đã góp phần tìm hiểu kiến trúc Thành Nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử. Đồng thời có thêm tư liệu mới để phục vụ nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc đặc biệt này.

Ngày 24/1, tại huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa, Trung tâm Bảo tồn di sản Thành Nhà Hồ và Viện Khảo cổ học Việt Nam đã phối hợp tổ chức Hội nghị đầu bờ báo cáo sơ bộ kết quả khai quật di tích Thành Nhà Hồ năm 2020.

Theo đó, năm 2020 thực hiện khai quật di tích Thành Nhà Hồ với 2 hố khai quật ký hiệu 20.TNH.H1 (4.500m2) và 20.TNH.H2 (3.500m2), tổng diện tích là 8.000m2. Mục đích tìm hiểu một phần kiến trúc trung tâm Chính Điện và kiến trúc phía Đông Thành Nhà Hồ.

Trong đó, hố khai quật 20.TNH.H1 nằm ở vị trí trung tâm Thành Nhà Hồ; hố khai quật 20.TNH.H2 nằm ở vị trí phía Đông Thành Nhà Hồ.

Qua kết quả khai quật, các chuyên gia đánh giá, về cơ bản địa tầng và tầng văn hóa của hố khai quật năm 2020 tương tự như các hố khai quật từ năm 2004 và 2010, với sự xuất hiện các dấu tích kiến trúc và các lớp đất đắp gia cố thời Hồ và Lê Sơ.

Về di tích, hiện đã xác định được 4 dấu tích kiến trúc thời Hồ, 2 lớp kiến trúc thời Lê Sơ và Lê Trung Hưng với các di tích móng cột gia cố, bó nền, nền kiến trúc…

Về di vật đã tìm thấy nhiều loại hình vật liệu kiến trúc như: Gạch trang trí hoa cúc, hoa sen, hoa đồng tiền thời Lý-Trần, hoa dây thời Lê sản xuất tại Thăng Long và nhiều loại hình gạch vuông, gạch chữ nhật, gạch có in chữ Hán được sản xuất tại Thành Nhà Hồ.

Về gốm sứ: Hố khai quật tìm thấy khá nhiều mảnh gốm men thời Trần-Hồ và thời Lê Sơ.

Quy mô cuộc khai quật khảo cổ học Thành Nhà Hồ năm 2020 tương đối lớn, do vậy lần đầu tiên có thể nhận diện tương đối rõ nhiều di tích kiến trúc thuộc nhiều loại hình kiến trúc khác nhau thuộc Vương triều Hồ. Đồng thời, cuộc khai quật cũng phát hiện thêm một số dấu tích kiến trúc thuộc thời Lê Sơ (Thế kỷ 15), thời Lê Trung Hưng (Thế kỷ 16 - 17), minh chứng cho quá trình sử dụng lâu dài Thành Nhà Hồ trong lịch sử.

Căn cứ vào thư tịch cổ và vị trí của hố khai quật, có thể dự đoán hố khai quật ở khu vực Nền Vua đã làm xuất lộ một tổ hợp kiến trúc tương đối hoàn chỉnh gồm có kiến trúc chính ở trung tâm, phía trước có 2 kiến trúc cổng và dấu tích hệ thống hành lang bao quanh. Tên gọi Nền Vua, vị trí, quy mô và bố cục kiến trúc gợi ý có thể đây là một dấu tích kiến trúc quan trọng bậc nhất ở khu Trung tâm của Kinh đô nhà Hồ.

Ở hố khai quật phía Đông, dấu tích kiến trúc của Vương triều Hồ, được nối tiếp thêm vào thời Lê Sơ và Lê Trung Hưng. Theo dân gian gợi ý có thể di tích ở khu vực này thuộc Đông Thái Miếu thờ tổ tiên Nhà Hồ. Tuy nhiên, để khẳng định được điều này, cần phải có nhiều nghiên cứu trong tương lai mới có thể kết luận được. Bởi trong Thành Nhà Hồ, ngoài Chính điện, Đông Thái Miếu, Tây Thái Miếu, chính sử còn ghi có nhiều cung điện khác như cung Phù Cực, cung Nhân Thọ...

Việc tìm thấy một cụm kiến trúc khá hoàn chỉnh ở phía Đông cũng là một phát hiện hoàn toàn mới ở trong Thành Nhà Hồ góp phần nhìn nhận rõ thêm diện mạo tổng thể của khu di sản Thành Nhà Hồ.

Việc khai quật lớn những năm qua đặc biệt là năm 2020 đã chứng minh việc thực hiện nghiêm túc cam kết của tỉnh Thanh Hóa với UNESCO đã đạt được kết quả bước đầu rất tốt, chứng minh tiềm năng to lớn của di sản dưới lòng đất của Thành Nhà Hồ và trong tương lai nếu từng bước nghiên cứu, có thể chúng ta sẽ dần dần khôi phục được hầu hết mặt bằng của Kinh đô như kiểu Di sản Thế giới Nara (Nhật Bản).

Từ kết quả khai quật khảo cổ năm 2020, các nhà khoa học, khảo cổ học đều thống nhất đây là nguồn tư liệu mới, có giá trị lịch sử, văn hóa rất cao, góp phần tìm hiểu kiến trúc Thành Nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử tại khu vực Chính điện và phía Đông thành.  Đồng thời, đây cũng là cơ sở để phục vụ các dự án nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc Thành Nhà Hồ trong thời gian tới.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh: Việc khai quật khảo cổ được tiến hành bài bản, nghiêm túc, khoa học và kết quả mang lại là hết sức quan trọng. Qua đó, tiếp tục khẳng định giá trị to lớn và nổi bật của Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ.

Thứ trưởng Cương lưu ý các đơn vị có liên quan cần sớm hoàn thiện báo cáo khai quật. Đồng thời, có biện pháp bảo vệ, bảo quản các hiện vật và các hố khai quật, tránh việc làm thất thoát hiện vật và tránh các hành vi xâm hại di sản.

Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL đề nghị tỉnh Thanh Hóa chú trọng khắc phục tình trạng sạt lở các đoạn tường thành; tiếp tục triển khai công tác khai quật khảo cổ; tiến hành đền bù, giải phóng mặt bằng phần diện tích đất canh tác trong lòng di sản…

Về phía tỉnh Thanh Hóa, ông Đầu Thanh Tùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, tỉnh Thanh Hóa sẽ chỉ đạo các cơ quan chuyên môn đề xuất các giải pháp phù hợp để công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản ngày càng hiệu quả.

Theo ông Tùng, qua 10 năm Thành Nhà Hồ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới, địa phương đã nỗ lực thực hiện các cam kết với UNESCO trong bảo tồn di sản. Song, do khó khăn về nguồn lực, nên việc bố trí kinh phí cho công tác bảo tồn di sản vẫn còn hạn chế.

Tỉnh Thanh Hóa sẽ sớm bố trí kinh phí và tích cực chỉ đạo các ngành, đơn vị, địa phương tham mưu, đề xuất và xây dựng các phương án cụ thể để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ khai quật; bảo vệ, bảo quản các hiện vật nói riêng, di sản nói chung.

Phó chủ tịch tỉnh Thanh Hóa mong muốn Bộ VH-TT&DL tiếp tục dành sự quan tâm, chỉ đạo và hỗ trợ kinh phí để Thanh Hóa triển khai hiệu quả nhiệm vụ bảo tồn di sản Thành Nhà Hồ trong thời gian tới.

Duy Tuyên