Thách thức của ông Putin khi quyết định leo thang căng thẳng

Lệnh động viên một phần của ông Putin - động thái được xem là leo thang căng thẳng, sẽ kéo dài chiến sự Nga - Ukraine, song khó thay đổi cục diện chiến trường.

Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 21/9/2022 tuyên bố trên truyền hình đã ký sắc lệnh "", để huy động khoảng 300.000 quân dự bị cho chiến sự tại Ukraine, trong bối cảnh lực lượng nước này đối mặt với không ít thách thức trên chiến trường, sau khi Ukraine triển khai phản công và bị Nga chiếm đóng.

Canh bạc leo thang căng thẳng của ông Putin

TheoAFP, sắc lệnh động viên được ban bố sau thông tin các cuộc trưng cầu dân ý về việc sáp nhập Nga tại 4 khu vực ở miền Đông và Nam Ukraine cho thấy Moskva vẫn kiên quyết giữ vững những vùng lãnh thổ đang kiểm soát. Hơn nữa, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết nhiệm vụ chính của quân dự bị sẽ là củng cố tiền tuyến ở Ukraine, hiện dài hơn 1.000 km.

Rob Lee - chuyên gia cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách đối ngoại ở Pennsylvania, Mỹ nhận định: "Nếu họ bắt đầu mất các lãnh thổ mới giành được ở đó (miền Đông Bắc Ukraine), nhiều nghi vấn sẽ được đặt ra và họ không thể dễ dàng gạt bỏ chúng. Sẽ là một thất bại cả về quân sự và chính trị nếu điều đó xảy ra".

Theo Michael Kofman - chuyên gia quốc phòng tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, nỗ lực điều động quân của Điện Kremlin sẽ giúp Moskva củng cố các chiến tuyến hiện tại chống lại áp lực từ lực lượng Ukraine vốn đang được hỗ trợ sức mạnh đáng kể nhờ vũ khí từ phương Tây.

"Rõ ràng, quân đội Nga sẽ rất dễ bị tổn thương khi mùa đông đến và họ thậm chí còn tệ hơn khi bước sang năm 2023. Nên, những gì lệnh động viên mới nhất có thể làm là giúp Nga kéo dài xung đột với Ukraine nhưng không thể thay đổi cục diện lẫn kết quả tổng thể", Kofman nói.

Dù vậy, sắc lệnh động viên một phần được đánh giá là bước đi mạo hiểm về mặt chính trị với ông Putin, khi nó có thể thổi bùng lên làn sóng phản đối trong nước và cơ cấu huy động quân sự của Nga đã suy yếu trong 10 năm qua. 

Theo giới phân tích, Tổng thống Nga đang đối mặt với thách thức được cho là lớn nhất trong cuộc chiến mà ông tìm cách định hình vị thế tương lai của nước này. Và, như đã làm trong 22 năm lãnh đạo Nga, ông Putin phản ứng bằng cách mô tả bản thân là người chấp nhận rủi ro, đánh bại đối thủ bằng cách giành ưu thế trong các cuộc đối đầu.

"Leo thang là một quy tắc trong hệ thống của chúng tôi. Điện Kremlin cũng không biết điều gì sẽ xảy ra. Họ đang ứng biến và chờ đợi phản ứng", Gleb Pavlovsky - nhà tư vấn chính trị người Nga và từng là cố vấn cho Điện Kremlin, nói.

Thách thức với lệnh động viên

Dara Massicot - chuyên gia về quốc phòng Nga tại Viện nghiên cứu RAND, Mỹ bình luận: "Họ (Nga) không thể thực hiện hiệu quả lệnh động viên này. Vì không có nhiều thời gian nên họ sẽ buộc phải tập hợp quân lại và nhanh chóng gửi ra mặt trận trong những điều kiện không tối ưu".

Hiện, thách thức với ông Putin là xây dựng một lực lượng thay thế các binh sĩ đang chán chường, mệt mỏi trên chiến trường bằng người mới được đào tạo đầy đủ, trang thiết bị phù hợp, được dẫn dắt tốt và có động lực chiến đấu. "Về phía Ukraine, chúng ta đã nhìn thấy những người lính tình nguyện với tinh thần chiến đấu rất cao còn ở phía Nga, chúng ta sẽ thấy một tỷ lệ rất lớn những người không muốn ra chiến trường", Rob Lee bình luận.

"Nếu chỉ huấn luyện lính dự bị, e là chưa đủ. Vẫn còn nhiều câu hỏi về chất lượng huấn luyện. Ai sẽ là người chỉ huy, lãnh đạo họ? Và còn vô số câu hỏi khác vẫn bị bỏ ngỏ", Lee nói thêm. RAND cho biết Nga có 2 triệu lính dự bị, nhưng rất ít được huấn luyện bài bản để sẵn sàng chiến đấu. Một nghiên cứu năm 2019 ước tính Nga chỉ có 4.000 - 5.000 quân dự bị được đào tạo thường xuyên hàng tháng và hàng năm.

Theo Mick Ryan - chuyên gia phân tích quốc phòng Australia, ông Putin có lẽ vẫn muốn "kéo dài xung đột và chờ phản ứng từ phương Tây". 

"Với hiệu suất chiến đấu đã suy giảm kể từ thời điểm 3-4 tháng sau khi xung đột bùng phát, lực lượng trên tiền tuyến của Nga đang kiệt quệ và cần được luân chuyển. Số binh sĩ được điều động không đủ để tạo ra bất kỳ đóng góp hay thay đổi mang tính quyết định nào với kết quả cuối cùng... Nó chỉ như một cách để Nga luân chuyển và thay quân", Ryan viết trên Twitter.

Áp lực từ trong nước

Khó khăn của ông Putin không chỉ giới hạn ở chiến trường. Chiến dịch kinh tế của ông, trong đó Nga cắt khí đốt để làm suy yếu ủng hộ của châu Âu với Kiev, đã không gây ra những rạn nứt trong liên minh như ông mong đợi. Thay vào đó, áp lực quốc tế với Nga ngày càng tăng. Cụ thể, Tổng thống Nga tuần trước đã thừa nhận Trung Quốc đã có những câu hỏi và lo ngại về xung đột. Trong khi đó, Thủ tướng Ấn Độ, quốc gia thân thiện với Nga, nói với ông Putin rằng "giờ không phải là thời đại của chiến tranh".

Hơn nữa, áp lực trong nước đang tăng lên khi nhiều người chỉ trích ông Putin không đủ mạnh tay với chiến dịch, và các cuộc tấn công nhắm vào cơ sở quân sự trên bán đảo Crimea làm dấy lên nhiều câu hỏi trong giới ủng hộ Nga. Do đó, một lệnh động viên lực lượng có thể phần nào xoa dịu sự bất bình. Cựu sĩ quan tình báo Nga Igor Girkin nói trên Telegram rằng Nga cuối cùng đã sẵn sàng "chiến đấu thực sự". Tuy nhiên, con đường này cũng đầy rủi ro.

"Ông ấy biết tổng động viên không phải giải pháp vì nó sẽ gây bất mãn. Nên, ông thay thế bằng lệnh huy động một phần. Nhưng nó cũng khá nguy hiểm vì sẽ tạo ra sự bất mãn trong một nhóm nhất định của xã hội", Andrei Kolesnikov - thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định.

Bên cạnh đó, với việc các cuộc "phản công thần tốc" của Ukraine đạt hiệu quả, phương Tây vẫn chưa có dấu hiệu cho thấy sẽ cắt giảm viện trợ cũng như cam kết ủng hộ cho Kiev. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuần trước khẳng định, và hai bên sẽ tiếp tục đoàn kết để "chiến thắng Nga".

Bản thân các chiến lược gia cũng không cho rằng các động thái mới của ông Putin có thể khiến phương Tây thay đổi ủng hộ dành cho Ukraine. Theo Phillips O'Brien - Giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học Andrews ở Scotland, phương Tây sẽ không lùi bước và tiếp tục tăng cường ủng hộ Ukraine. "Ukraine đang làm tốt nên tiếp tục giúp Kiev theo tiến độ hiện tại là lựa chọn hợp lý", ông nói.

Thế nên, các nhà quan sát nhận định những động thái leo thang căng thẳng gần đây là một canh bạc khi những lựa chọn của ông Putin bị thu hẹp dần, cả trên chiến trường Ukraine và trong chính nước Nga.