Truyện Nôm qua chuyên khảo của Maurice Durand

Thế giới của Truyện Nôm (tên nguyên tác L’Univers des Truyện Nôm) của nhà nghiên cứu Maurice Durand do NXB Tổng hợp TP.HCM phối hợp cùng dự án ERC - Vietnamica và Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (EFEO) tại TP.HCM giới thiệu.

Công trình được biên soạn bởi cố GS. Đinh Gia Khánh, Nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Nguyên, GS. Philippe Papin và PGS. Philippe Le Failler. Chuyên khảo này của Maurice Durand cung cấp cho độc giả cái nhìn chính xác về 2 thể loại văn học (truyện Nôm và ngâm khúc, ca…) trong văn học truyền thống Việt Nam.

Cố GS Đinh Gia Khánh - một trong những thành viên tham gia công tác biên soạn, từng chia sẻ: "Mặc dù đây chỉ là sự dựng lại từ bản thảo dạng nháp của tác giả, song độc giả có thể tìm thấy nhiều kiến thức bổ ích về Việt Nam học tại Pháp. Với tuyển tập "truyện Nôm" và "ngâm khúc" này, Maurice Durand đã thêm một lần đóng góp vào việc tìm hiểu văn học truyền thống của Việt Nam".

Chuyên khảo mà Maurice Durand để lại cho chúng ta dường như đã cho thấy sự cao vọng của ông trong việc đặt các tác phẩm trong bối cảnh lịch sử văn học, điều mà Maurice Durand đã dành cả cuộc đời nghiên cứu với những ảnh hưởng sâu đậm bắt nguồn từ hai nền văn hóa Pháp - Việt.

Truyện Nôm là để chỉ những tác phẩm khá dài, thường là khuyết danh, viết bằng chữ Nôm, theo lối văn vần và phần lớn viết theo thể thơ lục bát. Những truyện này trước khi được phổ biến bằng chữ Quốc ngữ đã được diễn âm và truyền bá bằng chữ Nôm.

Truyện thơ Nôm được sáng tác bằng chính ngôn ngữ dân tộc xuất phát từ tinh thần dân tộc, thể hiện niềm tự hào vô bờ, mong muốn kiến tạo một di sản văn hóa đặc thù mang hình ảnh nhân vật chính trị của dân tộc Việt Nam. Ngôn ngữ, văn phong, phân tích tâm lý, tình cảm, thái độ ứng xử của nhân vật đưa chúng ta vào một không khí đặc thù của Việt Nam. Hơn thế nữa, phong cảnh tuyệt đẹp được miêu tả trong tác phẩm thường gây xúc động bởi tính nhân văn sâu sắc của nhân vật. 

Chủ đề được khai thác trong truyện Nôm thường được lấy từ tiểu thuyết Trung Hoa, từ truyền thuyết, cổ tích Việt Nam, có khi từ những giai đoạn lịch sử nổi tiếng nhất của Việt Nam, hoặc là những sáng tác theo trí tưởng tượng của một số  tác giả khuyết danh hay hữu danh. Nổi tiếng nhất phải kể đến các truyện thơ Nôm Kim Vân Kiều, Lục Vân Tiên, Lưu Bình Dương Lễ, Chinh phụ ngâm khúc, Nhị Độ Mai, Quan Âm Thị Kính…

Năm 2022, UNESCO vừa trao văn bản công nhận vinh danh danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông (1822- 2022),Thế giới của Truyện Nôm cũng ghi nhận và giới thiệu hai tác phẩm Lục Vân Tiên cùng Ngư tiều vấn đáp y thuật.