Quyền lực không thể chạm tới của Mark Zuckerberg

Theo CNN, khi phân tích hàng nghìn trang tài liệu nội bộ của Facebook do các nhân viên cũ tiết lộ, họ phát hiện "có một điệp khúc khó chịu" như luôn vang lên trong đầu của các nhân viên đang làm việc tại công ty: Tôi phải làm gì đó. Nhưng cuối cùng, họ vẫn không thể làm được gì khác, khi ý kiến của họ không được ghi nhận.

Tài liệu cũng nêu, hầu hết các lãnh đạo cấp cao của Facebook, bao gồm CEO Mark Zuckerberg, đã nhận thức rõ khả năng gây hại đối với thế giới thực của các nền tảng đang nắm giữ. Trong đó, nổi bật nhất là sự khuếch đại những nội dung thù hận, thúc đẩy các hành động thiếu khoa học đối với thanh thiếu niên, hay kích động bạo lực. Nhưng trong hầu hết trường hợp, họ không làm gì cả.

Chỉ một số rất ít các nội dung trong tài liệu rò rỉ "nói tốt" cho Zuckerberg. Các nhà hoạt động, chuyên gia và giới lập pháp đang tỏ ra phẫn nộ, yêu cầu người đứng đầu Facebook phải chịu trách nhiệm cho những gì nền tảng gây ra. Nhưng theo giới quan sát, xét cho cùng, "con cá đã thối rữa" và "việc quy trách nhiệm cho Zuckerberg thì nói dễ hơn làm".

Những cổ đông 'không tiếng nói'

Dù sở hữu chưa đến một nửa số cổ phiếu công ty, loại cổ phiếu Zuckerberg nắm giữ có quyền biểu quyết lớn hơn nhiều so với cổ phiếu phổ thông, nên việc loại ông khỏi vị trí hiện tại được đánh giá là "gần như không thể". Ngay cả khi hội đồng quản trị và cổ đông đoàn kết để chống lại, ông vẫn có thể tự quyết các vấn đề nếu muốn.

"Ông ta là một vị vua, không phải là một CEO", cựu nhân viên Facebook Yael Eisenstat nói với Time đầu tháng 10.

Frances Haugen, người tiết lộ hàng loạt tài liệu mật của Facebook, nói với các nhà lập pháp Anh hôm 25/10 rằng quyền lực của Zuckerberg đối với Facebook, Instagram và WhatsApp rất lớn.

"Ông ấy có quyền kiểm soát đơn phương đối với 3 tỷ người", Haugen cho biết.

Trên thực tế, cách quản lý của Zuckerberg cũng không khiến các cổ đông phàn nàn nhiều về công ty, bởi đơn giản là đường lối của CEO này đang mang lại rất nhiều tiền và giúp họ trở nên giàu có. Theo thống kê, cổ phiếu Facebook chưa bắt kịp Google hay Apple về giá trị, nhưng vẫn tăng 75% kể từ tháng 10/2019.

Ngày 25/10, sau khi 17 trang báo lớn của Mỹ cùng "đánh hội đồng", xuất bản các câu chuyện nội bộ về Facebook dựa trên tài liệu của Haugen, phố Wall vẫn dửng dưng. Các chỉ số trên thị trường chứng khoán cho thấy, tác động từ những tin tức này không quá nhiều. Cổ phiếu Facebook giảm 5% vào ngày hôm sau, nhưng tăng trở lại 3% sau đó. "Các nhà đầu tư chỉ quan tâm đến đô-la", CNN bình luận.

Cơ quan quản lý gặp khó

Các nhà lập pháp của Mỹ đang từng bước bắt kịp sự phát triển của công nghệ để đưa ra điều chỉnh phù hợp với thời đại mới, trong đó có mục tiêu kiểm soát các công ty trong nhóm Big Tech. Tuy nhiên, cấu trúc hoạt động của Facebook đang khiến họ gặp khó, mà theo như Haugen nhận xét là "âm u và độc đáo".

"Tại các công ty công nghệ lớn khác, như Google, bất kỳ nhà nghiên cứu độc lập nào cũng có thể tải xuống kết quả tìm kiếm của công ty từ Internet và viết bài về những gì họ tìm thấy", Haugen nói trong phiên điều trần ngày 5/10. "Nhưng Facebook thì khác. Công ty luôn ẩn sau bức tường, ngăn các nhà nghiên cứu và cơ quan quản lý hiểu được động lực thực sự đằng sau hệ thống của họ".

Ở góc độ chống độc quyền, khả năng kiểm soát của các nhà lập pháp Mỹ cũng không hề dễ dàng. Vào mùa hè năm nay, một thẩm phán liên bang Mỹ đã bác bỏ vụ kiện tố Facebook độc quyền của Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) với lý do thiếu bằng chứng. FTC đã phản biện, nhưng lại bị từ chối đầu tháng này.

Một số nghị sĩ và nhà lập pháp Mỹ đề xuất thành lập một cơ quan quản lý hoàn toàn mới, tập trung vào những gã khổng lồ công nghệ như Facebook. "Các công ty kỹ thuật số luôn phàn nàn rằng các quy định hiện thời đang quá cứng nhắc và không bắt kịp sự phát triển công nghệ. Do đó, việc giám sát các nền tảng cần có những người chuyên môn cao và tập trung toàn thời gian", Tom Wheeler, cựu chủ tịch Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC), nói với Time.

Nhiều lãnh đạo công nghệ, trong đó có Zuckerberg, từng bày tỏ sự cởi mở và ủng hộ ý tưởng này, nhưng đằng sau lại là câu chuyện khác. Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal trích dẫn "các nguồn đáng tin cậy" và nói với CNN rằng Facebook luôn thể hiện sự ủng hộ mọi ý tưởng và quy định của chính phủ từ bề ngoài, nhưng "đồng thời cũng đang chống lại quy định đó, cả ngày lẫn đêm, với đội quân luật sư, vận động hành lang và hàng triệu USD".

Nhà quảng cáo cần Facebook

Theo các chuyên gia, có thể các nhà quảng cáo lớn sẽ tẩy chay Facebook ở một giai đoạn nào đó. Tuy nhiên, kể cả khi chuyện này xảy ra, lợi nhuận mạng xã hội của Zuckerberg cũng không bị ảnh hưởng, do còn có hàng trăm triệu nhà quảng cáo từ các doanh nghiệp nhỏ khác. "Những người này khó có khả năng rời nền tảng", CNN bình luận.

Thực tế, điều này đã diễn ra vào hè năm ngoái, khi hàng trăm thương hiệu lớn nhỏ đồng loạt tẩy chay Facebook vì nền tảng không thể xử lý các ngôn từ thù địch. Chiến dịch với hashtag #StopHateforProfit đã không thể làm gì mạng xã hội, thậm chí còn giúp giá cổ phiếu và doanh thu quảng cáo của Facebook tăng trưởng kể từ đó.

Bất chấp các thông tin không mấy tích cực, trong 3 tháng vừa qua, mạng xã hội đạt doanh thu 29 tỷ USD, chủ yếu từ quảng cáo, tăng 35% so với cùng kỳ năm trước, trong khi lợi nhuận gần 9,2 tỷ USD, tăng 17%. Kết quả trên tương đồng với dự đoán của các nhà phân tích phố Wall trước đó.

Khó thay đổi

Các tài liệu nội bộ cho thấy "một số bằng chứng đáng nguyền rủa" về Facebook, nhất là việc gây tác hại tới thanh thiếu niên, theo lời CNN. Tệ hơn, mạng xã hội đã bỏ qua chúng trong nhiều năm.

Tuy vậy, việc xử lý Facebook và Mark Zuckerberg lại là chuyện khác. Theo các chuyên gia, các nhà lập pháp Mỹ khó có thể đột ngột hạn chế hoặc ra lệnh cấm, trong khi phố Wall không muốn quay lưng với cỗ máy kiếm tiền của họ. Hơn hết, về nguyên tắc, việc 3 tỷ người sử dụng Instagram, WhatsApp và Facebook sẽ không xóa ứng dụng của mình trên điện thoại lập tức, bởi nó đang đóng vai trò quan trọng trong thói quen sử dụng Internet của họ.

Trong khi đó, Facebook và Zuckerberg được dự đoán sẽ tiếp tục các hành động như hiện tại: Cố hạ thấp ý kiến các nhà phê bình, đánh lạc hướng dư luận nếu có bê bối và thậm chí tiếp tục các mục tiêu đang theo đuổi dù bị phản đối.

Vào 0h đêm nay (giờ Hà Nội), Facebook sẽ tổ chức sự kiện Facebook Connect để chia sẻ các bước tiến mới về vũ trụ ảo - metaverse. Theo The Verge, công ty cũng sẽ công bố kế hoạch đổi tên. Theo một số chuyên gia, ngoài việc thể hiện tầm nhìn mới, việc đổi tên có thể là chiêu để Facebook né tránh các bê bối đang đối mặt.

Bảo Lâm